Logopeda

W tej sekcji postaramy się przybliżyć Państwu aspekty rozwoju dziecka z punktu widzenia umiejętności wymowy.

Oddychanie

Sposób w jaki dziecko oddycha jest ważny dla poprawnego mówienia, a także dla prawidłowego rozwoju aparatu artykulacyjnego.

Podczas spoczynku powietrze wdychane i wydychane jest nosem. Natomiast podczas mówienia powietrze wdychane jest głównie ustami, częściowo nosem, a wydychane ustami lub nosem – w zależności od wypowiadanych dźwięków mowy.

Gdy dziecko nie mówi – w czasie zabawy, oglądania TV, także podczas snu – usta i szczęki dziecka powinny być zwarte, a powietrze powinno swobodnie przepływać przez jamę nosową.

Warunki prawidłowego oddychania:

• czyszczenie nosa,
• ssanie „pustego" smoczka powinno być zlikwidowane przed ukończeniem pierwszego roku życia,
• pokarmy o gęstej konsystencji powinny być podawane łyżeczką już od piątego miesiąca życia,
• dziecko powinno spać z zamkniętymi ustami. Jeśli są otwarte żuchwa układa się nienaturalnie i w konsekwencji zmienia się też położenie języka. Może to doprowadzić do pojawienia się nieprawidłowości w wymawianiu dźwięków mowy. Dlatego w czasie snu dziecka delikatnym ruchem doprowadzamy do zwarcia szczęk i zamknięcia warg.

Rozwój mowy dzieci trzyletnich

Dziecko trzyletnie rozumie co do niego mówimy, jeżeli treść naszych wypowiedzi nie wybiega poza jego wcześniejsze doświadczenia.

Trzylatek komunikuje się z otoczeniem za pomocą zdania kilkuwyrazowego. Mówi chętnie i dużo. Opowiada chętnie o tym, co aktualnie widzi, „głośno myśli" mówiąc także do siebie.
W wypowiedzi można dostrzec poszczególne kategorie gramatyczne, chociaż wiele form jest jeszcze niewłaściwych. Dopiero z czasem ulegają one poprawie.

Dziecko zaciekawia otaczający świat, zaczyna zadawać wiele pytań. Początkowo nie są one jasno sprecyzowane.

Trzyletnie dziecko powinno wymawiać prawidłowo następujące dźwięki: a, o, e, y, i, ą, ę, p, m, (także pi, bi, mi), f, w (fi, wi), t, d, n, ń, l (li), ś, ź, ć, dź, k, g (ki, gi), ch, j, ł, chociaż zdarza się, że w trudnych wyrazach, w których spółgłoski są obok siebie, mogą być opuszczane lub zastępowane innymi dźwiękami np. [pła] zamiast pchła, [głudopiś] zamiast długopis.
W tym okresie życia dziecka prawidłowo zaczynają być wymawiane głoski s, z, c, dz, chociaż często są jeszcze wymawiane jako ś, ź, ć, dź.

Głoski sz, ż, cz, dż są zastępowane przez ś, ź, ć, dź lub też przez s, z, c, dz. Głoska r artykułowana jest w postaci l albo j.

Długość wyrazów może powodować przestawienie dźwięków mowy.

Dziecięca mowa może rozśmieszać i chętnie jest naśladowana przez dorosłych. Należy jednak pamiętać, że nasze wypowiedzi są wzorem, według którego dziecko uczy się mówić. Powinny być zawsze pełne i poprawne, a wszystkie głoski wymawiane prawidłowo.

Rozwój mowy dzieci czteroletnich

Dziecko rozumie i wykonuje nasze polecenia, także i te, które zawierają wyrażenia przyimkowe: na, pod, do, w, przed, za, obok; rozpoznaje kolory; pytane odpowiada co robi, gdy jest mu np. zimno, kiedy jest głodne, zmęczone.

Wypowiedzi dziecka czteroletniego wybiegają poza aktualnie przeżywaną sytuację. Dziecko potrafi mówić o przeszłości i o przyszłości.

W jego wypowiedziach pełno jest jeszcze form agramatycznych, ale pojawia się zaciekawienie poprawnością językową. Pyta o prawidłową postać wymawianiową, a także o znaczenie nowych dla niego słów.

Czterolatek zadaje bardzo dużo pytań, podyktowane są one ciekawością, są precyzyjne. Oczekuje również wyczerpujących odpowiedzi.

Dziecko wykazuje ogromną chęć porozumiewania się, chęć do dzielenia się swymi spostrzeżeniami. Często nie wystarczają mu zapamiętane środki językowe. Braki te wyrównywane są poprzez tworzenie form analogicznych do używanych wyrazów np. „Tata to duży czytacz".

Wymowa dziecka czteroletniego staje się dokładniejsza. Głoski s, z, c, dz powinny brzmieć już twardo, a także powinny być wymawiane za zamkniętymi zębami. Język nie może wysuwać się między zęby.

Niekiedy pojawiają się głoski sz, ż, cz,dż, ale w tym wieku wymawianie ich jako s, z, c, dz jest jeszcze prawidłowością.

Możemy zaobserwować również artykulację głoski „l" przechodzącą w dźwięk drżący „r" lub wręcz pełne wymówienie głoski „r".

Nie zmuszajmy dziecka do realizacji dźwięku wibrującego „r". Nasze dobre intencje mogą przynieść niepożądane, wręcz szkodliwe skutki. Powstanie dźwięk zdeformowany i konieczna będzie korekta logopedyczna.

Rozwój mowy dzieci pięcioletnich

Wypowiedzi dziecka pięcioletniego przyjmują formę realizacji wielozdaniowej. Dziecko chętnie opowiada o przebiegu jakiegoś wydarzenia, relacjonuje obejrzany film lub przewiduje fakty, które jego zdaniem mogą zaistnieć. W swoich wypowiedziach uwzględnia kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo-skutkowe. Potrafi opisać przedmioty podając ich cechy charakterystyczne oraz możliwości zastosowania tych przedmiotów.

Zanikają nieprawidłowości gramatyczne, dziecko dokonuje autokorekty i chętnie poprawia innych. Wymowa doskonali się.

Głoska „r" wymawiana jest prawidłowo, czasem można obserwować fakty hiperpoprawności. Dziecko wcześniej wymawiało „l" zamiast „r", teraz „r" pojawia się tam, gdzie należałoby artykułować „l". Po kilku tygodniach lub miesiącach wymówienia te ustępują samoistnie.
Dziecko wymawia także sz, ż, cz, dż. Wszystkie głoski dźwięczne brzmią dźwięcznie.

Ustalenie się wymowy powinno być zakończone ostatecznie do 6 roku życia, ale proces rozwoju języka trwa nadal. Dziecko uczy się nowych wyrazów, wypowiedzi wzbogacają się wraz ze zdobywaniem doświadczeń i rozszerzaniem wiedzy o nowych zjawiskach otaczającej nas rzeczywistości.

 Ćwiczenia logopedyczne

Osiągnięcie prawidłowego stanu mowy uwarunkowane jest określonymi dyspozycjami w funkcjonowaniu narządu słuchu i aparatu mowy. Zapewniają one prawidłowe rozumienie wypowiedzi słownych i ich tworzenie.

Aby zapewnić dzieciom prawidłowy rozwój prowadzone są:

Ćwiczenia słuchowe:

• ćwiczenia z wykorzystaniem bodźców niewerbalnych:
  • uczą koncentrowania uwagi na sygnałach słuchowych i analizowania tego, co się słyszy,
• ćwiczenia słuchu fonematycznego:
  • usprawniają umiejętność utożsamiania i różnicowania dźwięków mowy, dzięki czemu możliwe jest prawidłowe rozumienie wypowiedzi słownych, a także prawidłowe ich wymawianie.

Ćwiczenia rozumienia wypowiedzi i ćwiczenia pamięci słownej:

• celem jest przyśpieszanie procesów rozwojowych w zakresie rozumienia informacji słownych.

Ćwiczenia głosowe:

• celem jest ochrona aparatu fonacyjnego, czyli krtani przed przeciążeniem,
• uczymy umiejętnego kierowania własnym głosem oraz wybrzmiewania głosu.

Elementy kinezjologii edukacyjnej:

• ćwiczenia wg Denisona usprawniają ciało, aktywizują system nerwowy, rozładowują napięcia wywołane stresem oraz integrują połączenia nerwowe w obu półkulach.

Ćwiczenia koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej:

• celem jest jednoczesne rozwijanie funkcji językowych, spostrzeżeniowych i motorycznych oraz współdziałanie pomiędzy tymi funkcjami. Dzięki temu dziecko ma szansę szybciej nauczyć się czytać i pisać.

Ćwiczenia grafomotoryczne:

• celem jest usprawnienie ruchów rąk oraz współdziałanie oka i ręki.

Ćwiczenia te pomagają dziecku w osiągnięciu gotowości do nauki pisania, służą także korygowaniu nieprawidłowej techniki rysowania i pisania.